Juglen Zwaan is voedingskundige en auteur van diverse boeken. In zijn zoektocht naar kennis legde hij meerdere onderzoeken over mondgezondheid in relatie tot algehele gezondheid en hersengezondheid naast elkaar. Hij schreef er een nieuwsbrief over voor zijn volgers en hij wilde zijn bevindingen ook graag delen op Tandarts.nl.
Juglen: 'In deze blog onderzoek ik wat hierover inmiddels bekend is en wat we kunnen doen voor onze mondgezondheid.
Mondgezondheid
Laten we beginnen met de signalen die je mond geeft wanneer het zorg nodig heeft. Een ongezonde mond herken je aan gaatjes (cariës), veel tandsteen en bloedend tandvlees (gingivitis) of zelfs een ernstige tandvleesontsteking (parodontitis) met pijnklachten en moeite met eten tot gevolg. Belangrijk is dat de functie van de mond, het kauwvermogen goed werkt. Om goed te kunnen kauwen heb je een gezonde mond nodig. Kan je goed kauwen dan zal je ook je voedsel beter kunnen verteren wat belangrijk is om je lichaam te voeden en daarmee gezond en sterk te houden.
Onderzoek
Onderzoekers van een recent onderzoek zien een mogelijk verband tussen de conditie van het gebit en tandvlees en het functioneren van de hersenen. Mensen met een slechte mondgezondheid zouden vaker te maken hebben met een verminderde hersengezondheid.
De onderzoekers vergeleken de gegevens van 40.000 volwassenen met een gemiddelde leeftijd van 57 jaar. Zij zagen een vermoedelijke link tussen een slechte mondgezondheid en schade aan de witte stof in het brein. De witte stof, de myeline, zijn de verbindingen tussen de hersengebieden en belangrijk voor het doorgeven van de signalen. Maar er is meer.
Slechte bacteriën in de mond
Bacteriën die tandvleesproblemen veroorzaken kunnen ook via de bloedbaan in het hele lichaam ontstekingen veroorzaken (1, 2, 3, 4). Mede hierdoor kunnen er ziektes in het lichaam ontstaan. Zo is er een relatie met hart en vaatziekten. Ook zou er een relatie zijn met beroertes, dementie, zwangerschapscomplicaties, kanker en welvaartsziektes. Ontstoken tandvlees zou het risico op mond-, keel- en maagkanker met ongeveer 50% kunnen verhogen (6). Vorig jaar is er een studie verschenen, die een relatie suggereerde tussen bacteriën die tandvleesontsteking veroorzaken en het mogelijk ontstaan van de ziekte van Alzheimer. Dat zijn nogal beweringen en harde uitspraken kunnen echter nog niet altijd worden gedaan, er is vaak nog veel te weinig bekend en verder onderzoek is nodig. Maar het belang van een goede mondgezondheid om risico's te beperken wordt met al deze onderzoeken wel aangetoond. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft wereldwijd bijna 20% van de volwassenen ernstige tandvleesproblemen (5). Ook in Nederland komt het nog veel voor, er is nog veel winst te behalen.
Goede gezondheid begint in de mond
Een goede gezondheid begint in de mond (7, 8, 9). Door goed voor je gebit en tandvlees te zorgen, zorg je ook meteen voor je algehele gezondheid.
Tandvleesontsteking wordt veroorzaakt doordat bacteriën een biofilm vormen op de tanden. Door de vorming van tandplak kan het tandvlees gemakkelijk gaan bloeden, rood en gezwollen worden. Dat merk je als je bloed ziet tijdens het tandenpoetsen of bij het afhappen van een appel. Als het niet behandeld wordt, kan de gingivitis (ontstoken tandvlees) verergeren naar parodontitis (ernstig tandvleesontsteking met botverlies). Tandplak die niet wordt weggepoetst wordt tandsteen, en een infectie kan zich makkelijk uitbreiden tussen tand en tandvlees, waardoor het weefsel beschadigd raakt. De schade door parodontitis is onomkeerbaar, en het proces is alleen te stoppen met hulp van de tandarts, mondhygiënist en de aanbevolen mondzorg en leefstijlaanpassing die je thuis kan doen. Een lichte ontsteking kan je met een goede mondhygiëne zelf oplossen.
Mijn tips voor een betere mondgezondheid:
- Vervang op tijd je tandenborstel. Vaak vervangen mensen hun tandenborstel slechts 1 tot 2 keer per jaar (10). Het advies is om dit 4 keer per jaar te doen (11). Eén onderzoek stelde vast dat na 40 dagen gebruik van een tandenborstel, de hoeveelheid verwijderde tandplaksterk vermindert (12). Tandplak wil je goed kunnen wegpoetsen om tandsteen te voorkomen.
- Drink 3 - 4 kopjes groene thee. De flavonoïden in groene thee remmen de groei van bacteriën die met parodontitis in verband worden gebracht (13). Daarnaast werkt groene thee op zichzelf al ontstekingsremmend, wat gunstig is bij tandvleesproblemen. Laat de thee minstens 5 minuten trekken om zo het gehalte aan antioxidanten flink toe te laten nemen (14). Spoelen (en uitspugen) met lauwe groene thee kan ook als mondspoelmiddel nuttig zijn.
- Zorg voor veel actieve plantenstoffen uit je voedsel in de vorm van polyfenolen (15). Eet dagelijks veel groenten en fruit (16). Cacao helpt bacteriën bestrijden waardoor minder kans is dat er een biofilm ontstaat (17). Ook regelmatig spoelen met blauwe bessensap kan de conditie van het tandvlees ondersteunen (18).
- Eet regelmatig vette vis. De omega 3 in vette vis is gunstig bij parodontitis (19, 20). Daarnaast kan de vitamine D uit vette vis de tanden weerbaarder tegen gaatjes maken (21).
- Kies voedsel dat rijk is aan vitamine C (22). Vitamine C gebrek kan leiden tot bloedend tandvlees. Onderzoekers ontdekten dat dagelijks wat grapefruit het vitamine C gehalte flink laat stijgen, waardoor bloedend tandvlees vermindert (23). Andere vitamine C-rijke voedingsmiddelen zijn spruitjes, paprika, bessen, kiwi, boerenkool, aardbeien en rode kool (24) Ondanks dat fruit veel suikers bevat zou ook fruit een rol spelen in het terugdringen van ontstekingen; onderzoekers vermoeden dat dit door de vitamine C komt (25).
- Let op met suiker in de vorm van glucose zoals dit zit in alle bewerkte voeding. Denk aan 'kant & klaar' eten, potjes, pakjes, zakjes en ook de 'gezonde' varianten zoals snackrepen en cruesli bevatten meestal glucose). De glucose die wordt gebruikt in fabrieksvoedsel kan de aanmaak van plak enorm doen toenemen (26). Kies liever voor een onbewerkt voedsel zoals in het mediterrane dieet. Er is een relatie tussen onbewerkt vers voedsel en een afname van tandvleesontsteking (27). Dit dieet levert veel omega 3, vitamine C en D en weinig geraffineerde, snelle koolhydraten. Het levert ook veel vezels en andere voedingsstoffen, wat het lichaam ondersteund om (tandvlees)ontstekingen te genezen (28). Ver wegblijven van geraffineerde, kunstmatige westerse voeding is gunstig voor het gebit (29).
- Neem een supplement Co Q10. Meerdere studies laten zien dat Q10 in staat is om de conditie van het tandvlees te verbeteren en er minder ontstekingen zijn (30, 31, 32). Q10 zit ook in ons voedsel zoals in (orgaan)vlees, vis, ei en zuivel (33). En in mindere mate in pinda’s, pistachenoten, walnoten, olijfolie en avocado’s (34).
- Ontspan! Stress veroorzaakt verschillende processen in je lichaam die je weerstand verminderd. Regelmatig stress is ook slecht voor je mondgezondheid, het kan een trigger zijn voor tandvleesontstekingen, doordat het immuunsysteem dan minder goed in staat is om schadelijke bacteriën in de mond te bestrijden (35).
- Tandartsen en mondhygiënisten adviseren 2 keer per dag 2 minuten te poetsen (36, 37). Elektrisch poetsen is effectiever om plak te verwijderen en daarmee tandvleesontsteking te voorkomen, dan poetsen met de normale tandenborstel (38, 39, 40). Daarnaast is het belangrijk om ook tussen je tanden en kiezen te 'poetsen' door te ragen, stoken en flossen (interdentaal reinigen) (41). Een waterflosser kan een uitkomst zijn. Een studie toonde aan dat een waterflosser ontstekingen in de mond flink kan verminderen (42). Andere studies geven aan dat een waterflosser zelfs de biofilm en tandplak goed kan verwijderen (43, 44). Het spoelen met een (bij voorkeur natuurlijk) mondwater, bijvoorbeeld op basis van kruiden zoals zoethout en curcumine, kan de ontwikkeling van tandplak sterk verminderen (45, 46).
Tot slot
De laatste jaren wordt steeds meer bekend over de relatie tussen mondgezondheid en de gezondheid van de rest van het lichaam, zo ook je hersenen. Het begint allemaal in de mond! Alle reden dus om goed voor je gebit te zorgen. Neem goede mondhygiëne op in je dagelijkse routine, ga regelmatig naar de tandarts of mondhygiënist voor een controle, het kost maar weinig tijd en levert je meer gezonde levensjaren op.'
Zie deze video over mijn nieuwe boek: 'De Voedingswaarde wijzer' voor als je wilt weten wát je eet. Een tip van de sluier; we kunnen ons lichaam nog altijd voeden zonder supplementen, als je maar weet hoe.
