Geschreven door: René Steenhorst
31 OKTOBER 2020
GRONINGEN – Mensen met dementie worden gevoeliger voor pijn naarmate de schade aan de hersenen ernstiger wordt. Dat blijkt uit onderzoek van Steffie Bunk van het Universitair Medisch Centrum Groningen, UMCG. Het onderzoek benadrukt volgens het ziekenhuis het belang van tijdige pijnsignalering.
De helft tot driekwart van de mensen met vormen van dementie ervaart pijn, stelt onderzoeker Steffie Bunk: ,,Bij dementie gaan de zenuwcellen en de verbindingen tussen die zenuwcellen kapot, waardoor de hersenen minder goed werken en pijn ook anders wordt verwerkt.” Mensen met gevorderde dementie in het verpleeghuis kunnen vaak zelf niet meer goed aangeven dat zij pijn hebben, legt de onderzoekster uit. ,,Zij zijn afhankelijk van de observaties van verzorgenden en verpleegkundigen.”
Subtiele signalen
Het uiterlijk van de patiënt met dementie legt veel bloot van wat zich van binnen afspeelt aan pijnbeleving, ook al kan de meneer of mevrouw dat niet langer duidelijk maken. Het zijn vaak subtiele signalen die het gelaat weergeeft, zoals: omlaag bewegende wenkbrauwen, samenknijpende oogleden, het optrekken van de bovenlip waardoor plooien rond de neus kunnen ontstaan. Maar ook rusteloosheid, zoals friemelen, in handen knijpen, heen en weer wiegen, en verzet tegen zorg.
Illustratie: UNO-UMCG
Voor haar onderzoek, in het kader van haar wetenschappelijke promotie, maakte Bunk gebruik van een pijnobservatie-instrument met de naam PAIC15. Deze ‘observatieschaal’ attendeert zorgprofessionals op totaal 15 pijnsignalen, waarvan we er enkele noemden
Milde prikkels
Steffie Bunk, die haar studie uitvoerde onder meer met steun van Alzheimer Nederland, wilde weten of mensen met gevorderde dementie niet alleen minder goed in staat zijn om aan te geven dat zij pijn hebben, maar ook of ze gevoeliger zijn voor pijn. Met milde pijnprikkels onderzocht ze of de verwerking van pijn verandert door dementie. Ook bekeek ze met een MRI-scan welke veranderingen in de hersenen daarbij een rol spelen. Drieëntwintig ouderen met lichte dementie namen deel aan het onderzoek. Ze vergeleek de uitkomsten met die van een gezonde groep ouderen.
,,Als je vraagt ‘doet dit pijn?’, dan zie je eerst geen verschil in antwoord tussen gezonde ouderen en ouderen met lichte dementie. Kijk je naar de gezichtsuitdrukking, dan zie je wel verschil: ouderen met dementie vertonen dan wel degelijk meer signalen van pijn. Deze hogere pijngevoeligheid zie je dus al bij milde dementie. De uitkomsten van mijn onderzoek maken de signalering van pijn door zorgprofessionals extra belangrijk”, benadrukt Bunk.
Het pijnobservatie-instrument is ontwikkeld door het Universitair Netwerk Ouderenzorg van het UMCG, een netwerk van twintig ouderenzorgorganisaties in Noord- en Oost-Nederland. Dit netwerk richt zich op het verbeteren van de ouderenzorg via praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek en kennisdeling. Steeds meer verpleeghuizen gebruiken de PAIC15 om pijn bij mensen met dementie tijdig te herkennen en te behandelen.
Zie ook: https://huisartsgeneeskunde-umcg.nl/toolbox-pijn
De pijnobservatieschaal
Met toestemming van de auteur opnieuw gepubliceerd voor de lezers van tandarts.nl. Zowel voor de zorgverleners in de algemene zorg, dentale zorgverleners en mantelzorgers.