Nooit meer zoenen, nooit meer lachen, nooit meer een fijn ongedwongen gesprek met de ander. Je afgesneden voelen. Altijd pijn in je mond – en in je hart. Zo ‘voelt’ het als je constant een slechte adem hebt en een verrot (lees: lelijk en afstotend) gebit.
We kunnen er om heen draaien, maar feiten liegen niet. Ca. 70% van de mensen met een slecht gebit geeft aan dat dit hun leven negatief beïnvloedt. Bijna 40% van de mensen met een slecht gebit gaf aan hun gebit te verbergen bij het lachen of zelfs helemaal niet meer te lachen (*).
In een nagenoeg taboeloze samenleving is het op zijn minst opmerkelijk dat er zó weinig gesproken wordt over stank uit de mond. Heb je er zelf last van, dan merkt je het op een gegeven moment niet meer en merk je het bij een ander dan weet je niet goed of en hoe je erop kunt reageren. Ga je helpen of er met een grote boog omheen? We hebben de neiging de kop in het zand te steken, want praten over ongemakkelijke onderwerpen is niet onze sterkste kant. Toch kan er veel van afhangen, want een constante onwelriekende adem (ook wel halitose genoemd) of voortdurende vieze lijfgeur kan erop duiden dat een naaste in nood is. Een verrot gebit is niet alleen afstotend om te zien, maar kan ook gevaarlijke ziekten veroorzaken zoals hart- en vaatziekten, diabetes en dementie.
Een slecht gebit is een signaal dat er iets goed mis is.
Signaal
Een slecht gebit is een signaal dat er iets goed mis is. Het feit dat de samenleving steeds meer mensen telt met een slecht of soms zelf verrot gebit, is een signaal dat er iets goed mis is in de samenleving.
Een verrot gebit is makkelijk herkenbaar. De tanden zien er bruin, grijs of zelfs zwart uit. Soms ontbreken er een of meerdere tanden. De kiezen zijn ook aangetast, maar dit is van buitenaf minder zichtbaar.
Als we het zien voelen we instinctief dat de achterliggende oorzaken niet prettig zijn: armoede, angst voor de tandarts, verwaarlozing, een ongezonde levensstijl. En daar willen we over het algemeen met z’n allen het liefst ‘ niets mee te maken hebben’. Een prachtig, wit gebit daarentegen associëren we met ‘gezondheid, succes, welvaart’. Zo’n gebit doet het goed op social media! Om die reden geven we – bewust of onbewust – handen vol geld uit aan het bleken en mooier maken van ons gebit “Kijk eens hoe goed het met gaat, ik ben een aantrekkelijk persoon.” De commercie haakt daar handig op in. Wat écht nodig is: een gezonde leefstijl, goed poetsen en minstens twee keer per jaar naar de tandarts, van jongs af aan, verdwijnt naar de achtergrond.
Fysieke gevolgen
Een slecht gebit heeft zowel fysieke als mentale gevolgen. Een verrot gebit kan dodelijk zijn. De meest voorkomende tandziekte is de tandwolf of cariës. Zij kan doordringen tot het merg van de tand en een pijnlijke zenuwontsteking doen ontstaan. Ook tandvleesproblemen en wortelontstekingen zijn ernstig. Zo’n wortelontsteking is feitelijk een verettering van het tandmerg. Vanuit de zieke tand kunnen bacteriën in de bloedbaan terechtkomen. Daardoor kunnen hart- en vaatziekten, diabetes, reuma en andere ziekten ontstaan. Zelfs dementie wordt genoemd.
Huiveringwekkend is dat in Nederlands steeds meer kinderen een verrot gebit hebben en bij de kaakchirurg op de operatietafel terecht komen. Naar schatting 40.000 jonge kinderen hebben een ernstig verwaarloosd melkgebit. Tandartsen zien geregeld dikke lagen plak en etensresten in het hele gebit, en afgebrokkelde of tot stompjes afgesleten tanden.
Mentale gevolgen
Een slecht gebit kan ook leiden tot een sociaal isolement doordat mensen zich schamen voor hun gebit en daardoor vermijden om te lachen, te praten of zelfs te eten in het bijzijn van anderen. Dit kan leiden tot gevoelens van schaamte, angst, eenzaamheid en zelfs depressie.
“Mensen met een slecht gebit hebben vaak het gevoel dat anderen hen beoordelen op basis van hun uiterlijk en vermijden daarom ontmoetingen en gezelschappen. Niet alleen het uiterlijk kan hen beperken, ook de pijn in de mond die men ervaart kan een reden zijn om liever thuis te blijven. Dit kan leiden tot een gebrek aan sociale contacten en een vermindering van de kwaliteit van leven,” aldus voormalig verpleegkundige Irene Boers van Tandarts.nl “Als gevolg van tandpijn en kiespijn kunnen mensen bijvoorbeeld vermijden om te eten of drinken, wat kan leiden tot ondervoeding en uitdroging. Bovendien kunnen tandheelkundige problemen leiden tot andere gezondheidsproblemen, zoals infecties en ontstekingen met gevolgen voor het hele lichaam.”
Het niet durven lachen met een slecht gebit heeft de meeste impact op de mentale gezondheid.
Oorzaken rot gebit
In plaats van met een boog om ´de afstotende ander´ heen lopen, kun je ook proberen te helpen. Dat begint met begrip tonen, te achterhalen wat de oorzaken, stelt Boers.
Er zijn verschillende redenen te noemen waardoor men in een situatie is gekomen waarbij mondzorg een hoge prioriteit heeft.
Geen geld voor de tandarts
Doordat mondzorg vanaf 18 jaar niet in het basispakket van de zorgverzekering zit, is mondzorg voor steeds meer mensen niet meer betaalbaar. Als er geen geld is om de tandartsrekening te betalen, wordt een bezoek aan de tandarts, ook bij klachten, vaak uitgesteld. Recent onderzoek wijst uit dat een groeiende groep mensen geen toegang hebben tot mondzorg. Is er eenmaal tandbederf of tandvleesontsteking, en wordt deze niet behandeld, dan kan het gebit snel achteruitgaan.
Angst voor de tandarts
Angst voor de tandarts zorgt voor een flinke drempel om een afspraak te maken voor controle of een behandeling. Mensen kunnen ziek van angst worden en er al dagen van tevoren tegenop zien. Van uitstel komt vaak afstel waardoor de mondgezondheid kan verminderen en klachten verergeren met een slecht gebit tot gevolg.
Mondzorg niet van huis uit meegekregen
Het kan zijn dat men mondhygiëne en regelmatige controle bij de tandarts niet van de ouders of verzorgenden heeft meegekregen. Omdat ouders zelf bang zijn voor de tandarts of er nooit financiële ruimte was voor mondzorg. Het kan ook zijn dat mondzorg niet belangrijk werd gevonden. Wat de reden ook was, het is dan extra moeilijk om op het idee te komen daar zelf iets aan te doen.
Vicieuze cirkel doorbreken
Een slechte mondhygiëne en een ongezonde leefstijl zijn bedreigingen voor de gezondheid. Ze houden elkaar in stand. Hoe doorbreek je nou zo’n vicieuze cirkel, als het jezelf betreft? Het begint bij niet langer de kop in het stand steken en om hulp vragen.
De huisarts is de aangewezen persoon om het dilemma te bespreken.
Is angst voor de tandarts de primaire oorzaak? Er zijn speciale angsttandartsen waar je met een geruster hart naar toe kan gaan. Zijn armoede en schulden redenen? Er is hulp beschikbaar, blijf niet in je eentje vechten tegen de bierkaai. Is een ongezonde leefstijl de boosdoener? Kom in contact met een coach of begeleider of volg de training Een gezonde leefstijl voor iedereen, waarbij ook aandacht is voor mondzorg. Het is een investering voor de rest van je leven.
Door: Rosaline Ratering-McDonald, Leefstijltrainer en stoppen met roken coach (CRKBO en KABIZ geregistreerd)
Geraadpleegde bronnen o.a.
Training IMPACT training en advies Gezonde leefstijl voor iedereen module 7 mondzorg;
Ensie.nl/zelfstudie/tandziekten
Signalenkaartarmoede.nl/ondersteuning
Tandartsverzekering.nl
Dentistry 2012
Tandarts.nl
(*) Britse cijfers
Maar liefst 70% van de mensen met een slecht gebit geeft aan dat dit hun leven negatief beïnvloedt. Dit bleek een tijd terug (2012) uit onderzoek onder ruim 2000 volwassenen in het Verenigd Koninkrijk geplaatst op Dentistry. Bijna 29% van hen gaf aan een slecht gebit te hebben, wat omgerekend zou neerkomen op 14 miljoen (!) Britten.
Niet durven lachen met een slecht gebit heeft de meeste impact op de mentale gezondheid. 39% van de mensen met een slecht gebit gaf aan hun gebit te verbergen bij het lachen of zelfs helemaal niet meer te lachen.
Ook kan het gevoel van eigenwaarde verminderen: 31% gaf aan zich minder zelfverzekerd te voelen. 15% van de volwassenen met een slecht gebit voelde zich depressief en was geremd om buitenshuis te zijn. 10% zei minder te praten en 7% gaf toe dat hun liefdesleven negatief werd beïnvloed door hun gebit.
Het onderzoek liet verder zien dat vrouwen mentaal gevoeliger zijn voor een slecht gebit: 78% van de vrouwen met een slecht gebit geeft aan dat dit invloed heeft versus 63% van de mannen. Vrouwen gaven overigens minder toe dan mannen dat zij hun tanden slecht verzorgen: 26% van de vrouwen versus 33% van de mannen.
Specifieke cijfers voor Nederland zijn (nog) niet publiekelijk toegankelijk.
Bron: Dentistry 2012.
Halitose
Een constante vieze adem is iets anders uit je mond ruiken omdat je knoflook hebt gegeten of zoute haring met uitjes. Daar kun je wat aan doen door je tanden te poetsen en mondwater te gebruiken of een mondspray te gebruiken. Een constante vieze adem heet halitose en wordt veroorzaakt door bacteriën die zich voornamelijk op de achterkant van de tong hebben genesteld. Voedsel en voornamelijk eiwitten kunnen door die bacteriën worden afgebroken waardoor de aandoening ontstaat. Omdat deze op de tong zitten en dus in contact komen met de voorbijgaande in- en uitgeademde lucht wordt de specifieke geur meegevoerd. Wat helpt is goed poetsen (met een elektrische tandenborstel), regelmatig je tong schoonmaken met een tongschraper en desïnfecterend mondwater gebruiken. Blijft de onaangename geur bestaan dan moet een (tand-)arts ernaar kijken, omdat er meer aan de hand is. De geur kan bijvoorbeeld ook door een rotte kies komen of door zieke darmen.
Tips om een gesprek te beginnen over stank
Als het niet jezelf maar een ander betreft die een verrot gebit heeft en/of aldoor een vieze mondlucht uitstoot, dan is empathie een begin. Tactvol een gesprek aanknopen is de volgende stap. Hier vind je tips, die ook gelden voor andere ‘moeilijke onderwerpen’, zoals een vieze lijflucht. (Het woord stinken kun je bijvoorbeeld beter vervangen door niet prettige mond- of lichaamsgeur).
Geldzorgen?
Vraag bij geldproblemen hulp aan De Voorzieningenwijzer, zij helpen je financiën en verzekeringen op orde te brengen en een bezoek aan de tandarts mogelijk te maken. Informeer ook bij je gemeente of er regelingen zijn die je helpen bij het betalen van de tandartsrekening. En hou de regie over kosten, vraag altijd vooraf wat een bezoek aan de tandarts kost en een offerte bij elke behandeling. Wees open of je financiële zorgen, de tandarts of mondhygiënist kan dan met je meedenken.
Conclusie
Een slecht gebit is een signaal. Instinctief voelen we dat de achterliggende oorzaak niet prettig is: armoede,angst voor de tandarts, verwaarlozing, een ongezonde levensstijl. En daarmee willen we het liefst niets mee te maken hebben. Een prachtig, wit gebit daarentegen associëren we met ‘gezondheid, succes, welvaart’.
* link naar signalenkaart armoede
Beeld: stock Canva Pro / GLC via Gezondeleestijlcoach
